Poprzednio poruszyłam temat akcji i związanych z tym zagadnień. W tym wpisie skupię się na prawach i obowiązkach akcjonariuszy w spółce akcyjnej. Z czym wiąże się bycie akcjonariuszem, na jakie kwestie warto zwrócić uwagę? Każdy akcjonariusz powinien znać te zagadnienia, aby świadomie wykonywać swoje prawa i obowiązki w spółce. Prawa i obowiązki akcjonariuszy spółki akcyjnej to temat, który nie jest często poruszany.
Obowiązki akcjonariusza
Obowiązki, a właściwie najistotniejszy obowiązek każdego akcjonariusza to wniesienie wkładu na akcję. Nikt nie zwolni akcjonariusza z tego obowiązku. A co się stanie w sytuacji, w której akcjonariusz nie wniesie wkładu na pokrycie akcji? Tu trzeba wyróżnić dwie sytuacje.
Pierwszą z nich jest sytuacja, w której akcjonariusz opóźnia się z wpłatą na akcje w terminie wskazanym w statucie bądź uchwale walnego zgromadzenia. Jeżeli do tego dojdzie, akcjonariusz ma obowiązek zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie bądź odszkodowania. Obowiązek, o którym mowa powyżej jest niezależny od winy akcjonariusza. Oczywiście, statut może przewidywać surowsze rozwiązania w tym zakresie.
Drugą sytuacją prowadzącą do surowszych konsekwencji jest upływ miesiąca od terminu płatności zaległej wpłaty, odsetek ustawowych za opóźnienie, odszkodowania. Może to doprowadzić do pozbawienia przez spółkę takiego akcjonariusza praw udziałowych poprzez unieważnienie akcji.
Możliwość wykluczenia akcjonariusza służy temu, aby zapewnić realne pokrycie kapitału zakładowego. W spółce akcyjnej pokrycie akcji przedkłada się na pokrycie kapitału zakładowego, dlatego konieczne jest dopilnowanie tej kwestii przez zarząd spółki.
Prawa akcjonariuszy
Po omówienie najważniejszego obowiązku akcjonariusza, czyli pokryciu akcji, przejdźmy do przyjemniejszej części, czyli praw akcjonariuszy. Skupię się na najbardziej kluczowych z punktu widzenia akcjonariuszy, czyli prawie do dywidendy, osobiste uprawnienia akcjonariusza itp.
Prawo do dywidendy
Jednym z najbardziej atrakcyjnych uprawnień akcjonariuszy jest dywidenda. Dywidenda jest to przypadająca na poszczególną akcję część udziału w zysku wypracowanym przez spółkę. Decyzja o wypłacie dywidendy i jej wysokości ustala walne zgromadzenie. Wskazuje także na datę wypłaty dywidendy. Możliwe jest także wypłacenie zaliczki na poczet dywidendy. Możliwe jest także uprzywilejowanie poszczególnych akcji co do dywidendy – czyli na określoną akcję będzie przypadać wyższa kwota dywidendy.
Osobiste uprawnienia akcjonariusza
Osobiste uprawnienia są przypisane do konkretnego akcjonariusza. Przykładem takich uprawnień jest prawo powoływania bądź odwoływania członków zarządu czy rady nadzorczej. Ale do osobistych uprawnień można zaliczyć także uprzywilejowanie dotyczące prawa głosu, do dywidendy i zaliczki na poczet dywidendy, prawa do kwoty likwidacyjnej, poboru akcji nowej emisji, pierwszeństwa nabycia akcji, pierwszeństwa do umorzenia akcji, prawo zwoływania zwyczajnego walnego zgromadzania (jeżeli w ustawowym terminie nie zwoła go zarząd) bądź zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia.
Na początku wspomniałam, że te uprawnienia są przypisane do akcjonariusza. To oznacza, że nie ma możliwości przejścia tych uprawnień na innego akcjonariusza wraz ze zbyciem akcji. W praktyce te uprawnienia wygasają, gdy dana osoba przestaje być akcjonariuszem.
Prawo do uzyskania informacji o spółce
Podczas walnego zgromadzenia akcjonariusz ma prawo żądać udzielenia mu informacji dotyczących spółki, o ile uzasadnia to ocena sprawy, która znajduje się w porządku obrad. W praktyce chodzi o sytuację, w której akcjonariusz podejmując decyzję dotyczącą danej sprawy, musi uzyskać potrzebne wiadomości – znajdujące się np. w posiadaniu zarządu. W niektórych sytuacjach, zarząd może udzielić takich informacji poza walnym zgromadzeniem.
Akcjonariusz spółki akcyjnej posiada pewne uprawnienia wynikające bezpośrednio z przepisów prawa, ale także może uzyskać dodatkowe, wynikające ze szczególnie dostosowanych postanowień statutu spółki akcyjnej. Przyznanie osobistych uprawnień oraz warunki w tym zakresie są uzależnione od założycieli spółki akcyjnej. Porównanie obowiązku akcjonariusza z szeregiem praw pokazuje, że spółka akcyjna jest ciekawym rozwiązaniem dla prowadzenia działalności biznesowej, mimo że wymaga dysponowania znaczącym kapitałem zakładowym na początkowym etapie.